Zaburzenia integracji sensorycznej są coraz częściej rozpoznawane jako istotny problem rozwojowy u dzieci. Chociaż nie są one widoczne na pierwszy rzut oka, ich wpływ na codzienne funkcjonowanie dziecka może być bardzo znaczący. Warto zwrócić uwagę na pewne objawy, które mogą wskazywać na problemy z przetwarzaniem sensorycznym. W tym artykule przedstawimy, na jakie symptomy zwracać uwagę, kiedy warto udać się na diagnostykę oraz do jakich specjalistów należy się zwrócić.

Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?

Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg odbiera, przetwarza i interpretuje informacje z różnych zmysłów, takich jak wzrok, słuch, dotyk, propriocepcja (czucie ciała) oraz układ przedsionkowy (równowaga). U większości dzieci proces ten przebiega bezproblemowo, ale w niektórych przypadkach mózg nie jest w stanie prawidłowo zorganizować i zintegrować bodźców zmysłowych, co prowadzi do zaburzeń integracji sensorycznej.

Typy zaburzeń integracji sensorycznej

Zaburzenia SI mogą przybierać różne formy, w tym:

  1. Nadwrażliwość sensoryczna: Dziecko nadmiernie reaguje na bodźce, takie jak dźwięki, dotyk czy światło. Może unikać pewnych materiałów, hałasu lub zapachów.
  2. Podwrażliwość sensoryczna: Dziecko potrzebuje intensywniejszych bodźców, aby zareagować. Może to objawiać się np. potrzebą mocnego ściskania przedmiotów, głośnego mówienia lub poszukiwania stymulacji fizycznej, np. przez ciągłe bieganie czy skakanie.
  3. Zaburzenia różnicowania sensorycznego: Dziecko ma trudności z różnicowaniem i rozpoznawaniem bodźców. Na przykład może mylić dźwięki lub mieć trudności z rozpoznawaniem dotykowych właściwości przedmiotów.
  4. Problemy z koordynacją ruchową: Zaburzenia integracji sensorycznej mogą również wpływać na zdolność do planowania i koordynowania ruchów, co może objawiać się niezdarnością lub trudnościami w wykonywaniu złożonych czynności, takich jak wiązanie butów.

Symptomy, na które warto zwrócić uwagę

Niemowlęta i małe dzieci (0-3 lata)

  1. Trudności z jedzeniem: Dziecko może odmawiać jedzenia pewnych pokarmów ze względu na ich teksturę, zapach lub smak. Niektóre dzieci mają skłonność do nadmiernego ślinienia się lub problemy z przełykaniem.
  2. Niechęć do bycia dotykanym: Nadwrażliwość na dotyk może objawiać się unikaniem przytulania, noszenia ubrań z określonych materiałów lub niechęcią do kąpieli.
  3. Problemy z zasypianiem: Niemowlęta mogą mieć trudności z zasypianiem lub często się budzić z powodu nadwrażliwości na bodźce zewnętrzne, takie jak dźwięki czy dotyk.
  4. Opóźniony rozwój ruchowy: Dzieci mogą mieć trudności z osiąganiem typowych kamieni milowych, takich jak przewracanie się, raczkowanie czy chodzenie.

Dzieci w wieku przedszkolnym (3-6 lat)

  1. Trudności z koncentracją: Dziecko może mieć problemy z utrzymaniem uwagi na zadaniach lub zabawach, szczególnie w hałaśliwym lub pełnym bodźców otoczeniu.
  2. Unikanie pewnych aktywności: Dziecko może unikać zabaw na placu zabaw, wspinania się, huśtania lub innych aktywności fizycznych z powodu problemów z przetwarzaniem bodźców przedsionkowych i proprioceptywnych.
  3. Niepokój i frustracja: Zaburzenia SI mogą prowadzić do wybuchów emocjonalnych, trudności w radzeniu sobie ze stresem lub frustracją z powodu nadmiernej stymulacji.
  4. Problemy z ubieraniem się: Dziecko może mieć trudności z ubieraniem się, w szczególności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów, takich jak zapinanie guzików czy wiązanie butów.

Dzieci w wieku szkolnym (6-12 lat)

  1. Trudności w szkole: Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą mieć problemy z nauką czytania, pisania czy liczenia z powodu trudności w przetwarzaniu bodźców wzrokowych i słuchowych.
  2. Problemy z relacjami społecznymi: Dziecko może mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rówieśnikami z powodu nieadekwatnych reakcji na bodźce społeczne, np. unikanie kontaktu wzrokowego, trudności w rozumieniu mimiki twarzy.
  3. Niezdarność: Dziecko może często przewracać przedmioty, potykać się, mieć trudności z koordynacją ruchową, co może prowadzić do frustracji i obniżonej samooceny.
  4. Problemy z organizacją: Zaburzenia SI mogą wpływać na zdolność do planowania i organizacji, co może prowadzić do trudności z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak pakowanie plecaka czy utrzymywanie porządku.

Kiedy udać się na diagnostykę?

Wczesne rozpoznanie zaburzeń integracji sensorycznej jest kluczowe dla skutecznego wsparcia dziecka. Jeśli zauważysz u swojego dziecka powyższe objawy i mają one wpływ na jego codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się z odpowiednim specjalistą. Oto sytuacje, w których warto rozważyć diagnostykę:

  1. Problemy z funkcjonowaniem w codziennym życiu: Gdy zaburzenia integracji sensorycznej wpływają na codzienne życie dzieka, takie jak trudności w ubieraniu się, jedzeniu, nauce czy zabawie, warto rozważyć konsultację ze specjalistą.
  1. Niezwykłe reakcje na bodźce: Jeśli zauważasz, że dziecko reaguje w sposób skrajnie nadmierny lub niedostateczny na bodźce zmysłowe, np. unika pewnych dźwięków, zapachów, dotyku, lub wręcz przeciwnie – szuka intensywnej stymulacji, to może być sygnał do dalszej diagnostyki.
  2. Problemy społeczne i emocjonalne: Jeśli dziecko unika kontaktów z rówieśnikami, ma trudności z nawiązywaniem relacji, przejawia nadmierne reakcje emocjonalne na sytuacje, które dla innych dzieci są neutralne, to może wskazywać na zaburzenia SI.
  3. Opóźnienia rozwojowe: Jeśli dziecko wykazuje opóźnienia w rozwoju ruchowym, językowym lub poznawczym w porównaniu do rówieśników, warto sprawdzić, czy nie jest to związane z trudnościami w przetwarzaniu sensorycznym.
  4. Problemy szkolne: Trudności w nauce, szczególnie w czytaniu, pisaniu i koncentracji, mogą być związane z zaburzeniami integracji sensorycznej. Jeśli dziecko ma problemy w szkole, mimo normalnego poziomu inteligencji, to jest to sygnał do dalszych badań.

Do kogo udać się na diagnostykę?

W przypadku podejrzeń zaburzeń integracji sensorycznej warto zwrócić się do specjalistów, którzy mają doświadczenie w tej dziedzinie. Diagnostyka zaburzeń SI często wymaga współpracy kilku profesjonalistów, aby uzyskać pełen obraz sytuacji.

  1. Terapeuta integracji sensorycznej: Najczęściej to właśnie terapeuta SI, specjalista w tej dziedzinie, przeprowadza diagnostykę zaburzeń integracji sensorycznej. Wykorzystuje on specjalistyczne narzędzia i testy, aby ocenić, jak dziecko przetwarza bodźce zmysłowe.
  2. Psycholog dziecięcy: Psycholog może pomóc w ocenie ogólnego rozwoju dziecka oraz jego funkcjonowania emocjonalnego i społecznego. Może również przeprowadzić testy poznawcze i ocenić, czy trudności dziecka są związane z innymi zaburzeniami, takimi jak ADHD czy zaburzenia lękowe.
  3. Neurolog dziecięcy: W przypadku poważniejszych problemów rozwojowych, neurolog dziecięcy może pomóc w ocenie funkcji układu nerwowego dziecka i określeniu, czy trudności z integracją sensoryczną wynikają z problemów neurologicznych.
  4. Logopeda i fizjoterapeuta: Jeśli problemy dziecka dotyczą również mowy lub ruchu, warto skonsultować się z logopedą lub fizjoterapeutą. Specjaliści ci mogą ocenić, czy trudności wynikają z problemów sensorycznych czy też z innych przyczyn.

Jak wygląda diagnostyka zaburzeń integracji sensorycznej?

Diagnostyka zaburzeń SI zazwyczaj przebiega w kilku etapach. Ważne jest, aby była przeprowadzona przez doświadczonych specjalistów, którzy znają specyfikę zaburzeń sensorycznych.

1. Wywiad z rodzicami

Pierwszym krokiem w diagnostyce jest dokładny wywiad z rodzicami. Specjalista zapyta o rozwój dziecka od najmłodszych lat, jego codzienne funkcjonowanie, reakcje na bodźce oraz ewentualne trudności. Ważne jest, aby rodzice byli otwarci i szczerze opisywali zachowanie dziecka w różnych sytuacjach.

2. Obserwacja dziecka

Kolejnym krokiem jest obserwacja dziecka w trakcie zabawy i wykonywania codziennych czynności. Specjalista zwróci uwagę na to, jak dziecko reaguje na różne bodźce, jak się porusza, jak komunikuje się z otoczeniem. Obserwacja ta może odbywać się zarówno w gabinecie terapeuty, jak i w domu czy szkole.

3. Testy diagnostyczne

Specjalista może również przeprowadzić testy diagnostyczne, które oceniają zdolność dziecka do przetwarzania bodźców zmysłowych. Testy te mogą obejmować zadania związane z ruchem, równowagą, dotykiem, słuchem i wzrokiem. Celem tych testów jest ocena, jak dziecko reaguje na różne bodźce oraz jakie ma trudności w ich przetwarzaniu.

4. Współpraca z innymi specjalistami

Często diagnoza SI wymaga współpracy z innymi specjalistami, takimi jak psycholog, neurolog, logopeda czy fizjoterapeuta. Wspólna ocena pozwala uzyskać pełniejszy obraz trudności dziecka i wykluczyć inne przyczyny problemów.

Jakie są możliwe skutki braku diagnozy?

Zignorowanie problemów związanych z integracją sensoryczną może prowadzić do wielu trudności w dalszym życiu dziecka. Nieleczone zaburzenia SI mogą wpływać na:

  1. Problemy szkolne: Trudności z koncentracją, czytaniem, pisaniem i nauką mogą prowadzić do opóźnień w edukacji oraz frustracji dziecka.
  2. Zaburzenia emocjonalne: Dzieci z nieleczonymi zaburzeniami SI często mają problemy z radzeniem sobie z emocjami, co może prowadzić do nadmiernego stresu, lęku lub agresji.
  3. Trudności w relacjach społecznych: Niewłaściwe przetwarzanie bodźców może powodować problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji z rówieśnikami, co może prowadzić do izolacji społecznej.
  4. Problemy z samooceną: Dzieci, które mają trudności z integracją sensoryczną, mogą czuć się gorsze od rówieśników, co negatywnie wpływa na ich samoocenę i pewność siebie.

Brak diagnozy i odpowiedniego wsparcia może prowadzić do poważnych problemów w późniejszym życiu dziecka. Dlatego ważne jest, aby rodzice i opiekunowie byli świadomi objawów zaburzeń SI i niezwłocznie skonsultowali się z odpowiednimi specjalistami, jeśli zauważą jakiekolwiek niepokojące symptomy u swojego dziecka. Wczesne interwencje mogą znacząco poprawić jakość życia dziecka i pomóc mu w lepszym funkcjonowaniu w otaczającym świecie.

BATH.