Zapalanie pęcherza moczowego, nazywane często zapaleniem dolnych dróg moczowych, to jedna z najczęściej występujących infekcji bakteryjnych u dorosłych. Choroba dotyczy przede wszystkim kobiet, co wynika z budowy anatomicznej, jednak może pojawić się także u mężczyzn oraz dzieci. Choć zapalenie pęcherza rzadko ma groźny przebieg, to potrafi być wyjątkowo uciążliwe, a nieleczone może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, w tym zakażenia nerek. Zrozumienie mechanizmu powstawania choroby, typowych objawów, dostępnych metod diagnostycznych i zasad leczenia pomaga szybciej reagować i skuteczniej zapobiegać nawrotom.

Czym właściwie jest zapalenie pęcherza?

Zapalenie pęcherza to stan zapalny błony śluzowej pęcherza moczowego, który najczęściej rozwija się wskutek namnażania się bakterii w jego wnętrzu. Drogą, którą bakterie dostają się do pęcherza, jest najczęściej cewka moczowa. W zdecydowanej większości przypadków zakażenie wywołuje Escherichia coli (E. coli) – bakteria naturalnie obecna w jelitach, ale niepożądana w drogach moczowych. Do infekcji dochodzi zwykle wtedy, gdy mechanizmy obronne organizmu zostają zaburzone, a bakterie mają sprzyjające warunki do rozwoju.

Skąd bierze się zapalenie pęcherza?

Przyczyn rozwoju zapalenia pęcherza jest wiele i często nakładają się one na siebie. Najważniejszym czynnikiem ryzyka u kobiet jest znacznie krótsza cewka moczowa, co umożliwia bakteriom szybkie przedostawanie się do pęcherza. Do zakażenia mogą prowadzić także nieprawidłowe nawyki higieniczne, takie jak podcieranie się w kierunku sprzyjającym przenoszeniu bakterii z okolic odbytu do cewki moczowej. Również wstrzymywanie moczu przez wiele godzin, noszenie bardzo obcisłych spodni lub syntetycznej bielizny ograniczającej wentylację sprzyja namnażaniu się drobnoustrojów.

Bardzo częstym momentem, w którym dochodzi do infekcji, jest aktywność seksualna. Mechaniczne podrażnienie cewki moczowej oraz transport drobnoustrojów z okolic krocza sprzyjają tzw. „honeymoon cystitis”, czyli zapaleniu pęcherza po stosunku. Kolejną przyczyną mogą być zaburzenia w opróżnianiu pęcherza – zarówno te związane z chorobami neurologicznymi, jak i przerostem prostaty u mężczyzn. Zaleganie moczu stwarza doskonałe środowisko do namnażania bakterii.

Do infekcji częściej dochodzi także u osób z obniżoną odpornością, u pacjentów z cewnikiem lub po zabiegach urologicznych. Czasem zapalenie pęcherza bywa wtórne do kamicy nerkowej, wad anatomicznych lub zmian hormonalnych, zwłaszcza u kobiet w okresie menopauzy, kiedy błona śluzowa dróg moczowych jest bardziej podatna na urazy i zakażenia.

Jakie są typowe objawy zapalenia pęcherza?

Obraz kliniczny zapalenia pęcherza jest zwykle bardzo charakterystyczny. Najbardziej dokuczliwym symptomem jest ból lub pieczenie pojawiające się podczas oddawania moczu. Towarzyszy mu częste uczucie parcia na pęcherz, nawet jeśli ilość wydalanego moczu jest niewielka. Wielu pacjentów opisuje także poczucie niepełnego opróżnienia pęcherza i dyskomfort w podbrzuszu, który może przypominać tępy ból menstruacyjny.

Często pojawia się również mętny lub intensywnie pachnący mocz, a niekiedy w moczu można zauważyć ślady krwi. Objawy zwykle narastają w ciągu kilku godzin i mogą znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie.

Diagnostyka – jak rozpoznaje się zakażenie pęcherza?

Rozpoznanie zapalenia pęcherza zwykle opiera się na połączeniu wywiadu oraz prostych badań laboratoryjnych. W pierwszej kolejności wykonuje się badanie ogólne moczu, które jest szybkie, tanie i daje dużo informacji. Obecność leukocytów, bakterii, azotynów czy krwi sugeruje infekcję. Aby dokładnie ustalić, jaki drobnoustrój odpowiada za zakażenie i na jakie antybiotyki jest wrażliwy, wykonuje się posiew moczu. To badanie bywa szczególnie istotne u kobiet w ciąży, osób z nawracającymi infekcjami, pacjentów, u których dotychczasowe leczenie nie przyniosło poprawy, oraz u mężczyzn.

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić również USG układu moczowego, aby ocenić zaleganie moczu, obecność kamieni czy innych przyczyn sprzyjających infekcji. Badanie to jest bezbolesne i pomaga wykluczyć poważniejsze schorzenia.

Do jakiego specjalisty należy się zgłosić?

Większość przypadków zapalenia pęcherza można skonsultować u lekarza rodzinnego, który zleci odpowiednie badania i wdroży leczenie. Jeśli jednak infekcje nawracają, objawy są nietypowe, dotyczą mężczyzny lub dziecka, warto zgłosić się do urologa. Kobiety z częstymi nawrotami infekcji, zwłaszcza po stosunku lub w okresie menopauzalnym, często wymagają również konsultacji ginekologicznej, aby ocenić stan śluzówki i wykluczyć inne problemy.

Pilna konsultacja medyczna jest konieczna, jeśli objawom towarzyszy gorączka, dreszcze lub ból w okolicy lędźwiowej, ponieważ może to oznaczać przejście zapalenia na nerki.

Jak wygląda leczenie zapalenia pęcherza?

Leczenie zależy od przyczyny i nasilenia objawów. W przypadku infekcji bakteryjnej stosuje się antybiotyki, które zwykle działają szybko i skutecznie. Do najczęściej przepisywanych należą nitrofurantoina, fosfomycyna oraz niekiedy trimetoprim z sulfametoksazolem. Decyzja o wyborze preparatu zależy od aktualnych zaleceń, wieku pacjenta, ewentualnej ciąży oraz wyników posiewu moczu.

Antybiotykoterapia często uzupełniana jest lekami przeciwbólowymi i rozkurczowymi, takimi jak ibuprofen, paracetamol czy drotaweryna, które zmniejszają ból podczas mikcji. Bardzo istotne jest także przyjmowanie dużej ilości płynów – pomaga to wypłukać bakterie z układu moczowego i przyspiesza powrót do zdrowia.

Coraz częściej sięga się również po preparaty wspomagające, takie jak D-mannoza, probiotyki ginekologiczne czy suplementy zawierające żurawinę. U części pacjentek – zwłaszcza w okresie menopauzy – korzystne bywa stosowanie miejscowych estrogenów, które poprawiają kondycję śluzówki i zmniejszają skłonność do nawrotów.

Jeśli zapalenia pęcherza powtarzają się wielokrotnie, konieczne jest poszukiwanie przyczyny. Może nią być zaleganie moczu, kamica nerkowa, przerost prostaty, nieprawidłowości budowy układu moczowego lub zaburzenia hormonalne. Leczenie wtedy musi obejmować zarówno infekcję, jak i eliminację czynnika odpowiedzialnego za jej nawracanie.

Zapalenie pęcherza to częsta, bolesna i bardzo uciążliwa infekcja, która jednak w większości przypadków szybko ustępuje po odpowiednim leczeniu. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie objawów, wykonanie podstawowych badań oraz wdrożenie terapii, zanim stan zapalny się nasili. Zadbanie o prawidłowe nawyki, odpowiednią higienę, regularne opróżnianie pęcherza i właściwe nawodnienie może znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania.